Η ιστορία του σχολείου

ΜΙΧΑΗΛ ΝΟΜΙΚΟΣ (1840-1900) 

Ο Μιχάλης Κ. Νομικός γεννήθηκε στη Λαγκάδα, στην Αμοργό. Τελείωσε το ελληνικό σχολείο «το πρώτο που ιδρύθηκε μετά την απελευθέρωση του Ελληνικού έθνους από τον οθωμανικού ζυγό» και συνέχισε στην Αθήνα - ή ίσως και αλλού - τις σπουδές του. Αναφέρεται ότι «εφοίτησε στο Πανεπιστήμιο όταν αυτό στεγαζόταν στην οικία Κλεάνθους στην Πλάκα». Το 1870 βρίσκουμε τον Μ. Κ. Νομικό εγκατεστημένο στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, και την περίοδο εκείνη το ελληνικό στοιχείο αριθμούσε τους 25000 ανθρώπους. Η πρώτη εργασία του ήταν τυπογράφος. Ο ίδιος και ο αδελφός του, Κοσμάς Κ. Νομικός ίδρυσαν, ο καθένας, το δικό του τυπογραφείο. Την επόμενη χρονιά οι δύο αδελφοί αποφάσισαν να εκδώσουν την εφημερίδα «ο Φάρος της Αλεξάνδρειας», και το 1874 η εφημερίδα πήρε το γαλλικό όνομα «Le phare d’ Alexantrie». Αργότερα, ο Μ. Κ. Νομικός εγκαταστάθηκε στο Κάιρο και εξέδωσε εκεί την ελληνική εφημερίδα «ΚΑΪΡΟΝ». Το 1882 εξαιτίας των ταραχών και των γεγονότων του κινήματος Αραμπή θα έλθει στην Αλεξάνδρεια και μετά στην Ελλάδα. Η εφημερίδα συνέχισε να εκδίδεται αλλά πέρασε σε άλλους ιδιοκτήτες οι οποίοι συνέχισαν τη γραμμή και την ιδεολογία της εφημερίδας.Για ένα μικρό διάστημα προσπάθησε να αναμιχθεί με τα κοινά στην Αμοργό, δεν μπόρεσε όμως να εκλεγεί δήμαρχος και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Αγόρασε ένα μεγάλο κτήμα περίπου 7 στρεμμάτων στην περιοχή των Πατησίων το οποίο αργότερα κληροδότησε στον Δήμο Αθηναίων, του οποίου διετέλεσε και Δημοτικός Σύμβουλος και αργότερα Πρόεδρος του δημοτικού Συμβουλίου. Στη διαθήκη του ανέφερε ρητά ότι θα έπρεπε η ακίνητη αυτή περιουσία να διατεθεί προκειμένου να κτιστεί σχολείο σύμφωνα με τις σύγχρονες αντιλήψεις και τη νομοθεσία, ενώ άφησε ακίνητα για την χρηματοδότησή του. 

Το πρώτο υπαίθριο σχολείο στην Ελλάδα (Μ. Μπέλλα, απόσπασμα) 

Την άνοιξη του 1916 λειτούργησε δοκιμαστικά, στο κτήμα του Νομικού, μετά από πρόταση του υγιεινολόγου και προϊσταμένου της σχολικής υγιεινής στο υπουργείο Παιδείας Εμμανουήλ Λαμπαδάριου, ένα υπαίθριο σχολείο για προφυματικά παιδιά. Το σχολείο αυτό συνδύαζε την ιατρική περίθαλψη με μια ιδιαίτερη παιδαγωγική, ακολουθώντας το πρότυπο των υπαίθριων σχολείων που λειτουργούσαν σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Η περιοχή πληρούσε τις προϋποθέσεις καθώς είχε υγιεινό κλίμα, καθαρό νερό, πυκνή βλάστηση, οπωροφόρα δέντρα και βρισκόταν σε μικρή απόσταση από την πόλη των Αθηνών. Οι μαθητές ήταν εύκολο να φθάνουν σε αυτό με τον τροχιόδρομο χωρίς να διανύουν μεγάλη απόσταση διασχίζοντας τους σκονισμένους και πολυθόρυβους δρόμους της πόλης, πράγμα το οποίο θα επιβάρυνε την υγεία τους. Έτσι, πενήντα μαθητές και μαθήτριες από διάφορα δημοτικά σχολεία της Αθήνας φοιτούσαν από τις επτά το πρωί ως τις επτά το απόγευμα στο υπαίθριο σχολείο που λειτουργούσε στο περιβόλι του Νομικού. Για τις ανάγκες της διδασκαλίας είχαν τοποθετηθεί ξύλινοι πάγκοι και μεγάλες ομπρέλες, ενώ για τη μεσημεριανή ξεκούραση των μαθητών, αιώρες και ανάκλιντρα. Οι μαθητές χωρίζονταν σε ομάδες και διδάσκονταν σύμφωνα με τις αρχές της εποπτικής διδασκαλίας μέσα στη φύση. Οι ώρες διδασκαλίας δεν ξεπερνούσαν τις τρεις την ημέρα (η κάθε διδακτική ώρα δεν υπερέβαινε τα τριάντα λεπτά) και διαρκούσαν, με διαλείμματα, έως τις δώδεκα το μεσημέρι. Το πρόγραμμα έδινε έμφαση σε μαθήματα που εμπλέκουν τους μαθητές σε ευχάριστες δραστηριότητες, όπως η γυμναστική, η μουσική και το ελεύθερο παιχνίδι. Το εκπαιδευτικό προσωπικό αποτελούνταν από δύο δασκάλους και έναν γιατρό. Καθώς η τροφή αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες θεραπείας, το υπαίθριο σχολείο προσέφερε στους μαθητές πέντε γεύματα την ημέρα που περιλάμβαναν γάλα, κρέας, φρούτα, όσπρια, ζυμαρικά, ψωμί και τυρί. Το σχολείο λειτούργησε μόνο δύο μήνες (έως τον Ιούλιο του 1916) παρά τα καλά αποτελέσματα τα οποία απέφερε στην υγεία των μαθητών (αύξηση του σωματικού βάρους και βελτίωση της φυσικής τους κατάστασης). Η μη συνέχιση της λειτουργίας του οφείλεται στο ταραγμένο πολιτικό και πολεμικό κλίμα, τον Εθνικό Διχασμό και το ναυτικό αποκλεισμό της Αθήνας από τις δυνάμεις της Αντάντ (Θεοδώρου, Καρακατσάνη, 2010: 249-253).

Το σχέδιο της ίδρυσης υπαίθριου σχολείου στο κτήμα Νομικού υποστηρίχτηκε από τον Γ.Γ. του υπουργείου Παιδείας Δ. Γληνό και τον Ανώτερο Επόπτη της Δημοτικής Εκπαιδεύσεως Αλ. Δελμούζο κατά την τριετία της βενιζελικής διακυβέρνησης 1917-1920.

 Διδακτήρια «Μ. Νομικός», Μ. Μπέλλα (απόσπασμα) 

Τον Σεπτέμβριο του 1914 το Β΄ Βαρβάκειο Γυμνάσιο, που στεγαζόταν σε κτίριο της οδού Μιχαήλ Βόδα, μετονομάστηκε σε Η΄ Γυμνάσιο Αθηνών. Από το 1916 ως το 1931 το σχολείο στεγάστηκε στην Κυψέλη, σε μισθωμένο κτίριο που βρισκόταν στη συμβολή των οδών Σύρου και Επτανήσου (Αρβανίτου, Παναγουλέα, & Ρούτσου, 2003: 40).

Το κτίριο που στέγασε αργότερα το Η΄ Γυμνάσιο (οδός Νικοπόλεως 31-33) κτίστηκε μέσα στο κτήμα του Μιχαήλ Νομικού σε σχέδια του αρχιτέκτονα Γεωργίου Πάντζαρη, ενός από τους πρώτους αποφοίτους της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΕΜΠ. Το σχολικό συγκρότημα θεμελιώθηκε το 1926 και ολοκληρώθηκε το 1931.

 Λειτουργία του εκπαιδευτηρίου (Μ. Μπέλλα, απόσπασμα)

Στο Η΄ Γυμνάσιο Αθηνών δίδαξαν σημαντικοί εκπαιδευτικοί όπως: οι καθηγητές της Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Γεώργιος Μέγας και Δημήτριος Λουκάτος, ο ιστορικός του νεοελληνικού θεάτρου και ιδρυτής του θεατρικού μουσείου Γιάννης Σιδέρης, ο καθηγητής Θρησκειολογίας Νίκος Καλογερόπουλος, ο φιλόλογος και πανεπιστημιακός Ιωάννης Ξυροτύρης, η συγγραφέας και καθηγήτρια ωδικής Λιλίκα Νάκου. Επίσης, φοίτησαν πολλές προσωπικότητες με σημαντική προσφορά στην πολιτική, κοινωνική και πνευματική ζωή του τόπου όπως: ο πρωθυπουργός–Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου Δημήτρης Ροντήρης, ο ακαδημαϊκός Παναγιώτης Ζερβός, ο ποιητής Ανδρέας Εμπειρίκος, ο φιλόσοφος-οικονομολόγος Κορνήλιος Καστοριάδης, ο λογοτέχνης-ακαδημαϊκός Άγγελος Τερζάκης, ο σκηνοθέτης–παραγωγός Φιλοποίμην Φίνος, ο συγγραφέας–ακαδημαϊκός Τάσος Αθανασιάδης, ο συγγραφέας–σκηνοθέτης Αλέκος Σακελλάριος, ο ζωγράφος-θεατρικός συγγραφέας Χρύσανθος Μποσταντζόγλου, ο ηθοποιός Τάκης Μηλιάδης, ο αξιωματικός–τ. υπουργός Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος, ο καθηγητής Ιατρικής του Παν/μίου Αθηνών Κώστας Ε. Σέκερης, ο σκηνοθέτης Γρηγόρης Γρηγορίου, ο τραγουδιστής Δημήτρης Μητροπάνος, ο συνθέτης-τ. υπουργός Θάνος Μικρούτσικος, ο ηθοποιός Αντώνης Καφετζόπουλος, ο βουλευτής-τ. υπουργός Χρήστος Παπουτσής, η μεσόφωνος-καθηγήτρια του Ωδείου Αθηνών Κική Μορφονιού, η τραγουδίστρια-τ. βουλευτής Μαρία Φαραντούρη, ο δημοσιογράφος Νίκος Ευαγγελάτος, ο ηθοποιός Γιάννης Ζουγανέλης, η δημοσιογράφος Κατερίνα Δασκαλάκη και πολλοί άλλοι (Κοντογιάννη, 2003· Αρβανίτου, κ.ά., 2003).